Το «φαινόμενο της πεταλούδας» πραγματεύεται τη θεωρία πως μια μικρή ή φαινομενικά άσχετη επιλογή μπορεί να έχει αλυσιδωτές συνέπειες σε τεράστια κλίμακα. Στην περίπτωση της επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ, το «χτύπημα των φτερών» ξεκίνησε από την αμερικανική κάλπη, όμως οι συνέπειές του φτάνουν μέχρι τη δική μας γειτονιά, την Ανατολική Μεσόγειο.
Η εκλογή Τραμπ δεν ήταν απλώς μια εσωτερική υπόθεση του αμερικανικού λαού. Αντιθέτως, η απόφαση αυτή είχε βαθιές διεθνείς προεκτάσεις. Η προσωποκεντρική και απρόβλεπτη διπλωματία του, καθώς και η τάση του να επιδιώκει προσωπικές σχέσεις με αυταρχικούς ηγέτες, άνοιξε τον δρόμο για επιλογές που αλλοίωσαν την ισορροπία ισχύος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πυρηνική συνεργασία με την Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν και η συνέχιση των διαβουλεύσεων για τα μαχητικά αεροπλάνα F-35.
Αν και η πλήρης υλοποίηση αυτής της συνεργασίας μπορεί να χρειαστεί χρόνια να διαφανεί, το πρόβλημα δεν είναι θεωρητικό. Η Τουρκία αποκτά πρόσβαση σε τεχνολογίες και υποδομές που μελλοντικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν όχι μόνο για ειρηνικούς σκοπούς, αλλά και για στρατηγική αναβάθμιση της ισχύος της. Αυτό δεν σημαίνει ότι η «καταιγίδα» έχει ήδη ξεσπάσει· σημαίνει όμως ότι τα σύννεφα μαζεύονται, και η προοπτική πυρηνικής ενίσχυσης της Άγκυρας θα αποτελεί σύντομα έναν νέο παράγοντα αποσταθεροποίησης.
Η γεωπολιτική πραγματικότητα της Ανατολικής Μεσογείου κάνει το ζήτημα ακόμα πιο κρίσιμο. Η Τουρκία ήδη ασκεί πιέσεις σε Κύπρο και Ελλάδα, αμφισβητώντας θαλάσσια σύνορα και διεθνείς συνθήκες. Η σταδιακή της ενίσχυση ενδέχεται να καταστήσει τις προκλήσεις πιο έντονες. Ειδικά στον ενεργειακό τομέα, όπου η Κύπρος έχει ανακαλύψει σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου στην ΑΟΖ της, η τουρκική επιθετικότητα συνδυάζεται με στρατηγικές βλέψεις που δεν περιορίζονται μόνο στα εθνικά μας σύνορα, αλλά αγγίζουν το ευρωπαϊκό ενεργειακό μέλλον.
Εδώ ακριβώς μπαίνει στο παιχνίδι ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΕ οφείλει να δει την Ανατολική Μεσόγειο όχι ως περιφερειακή διαμάχη, αλλά ως κεντρικό πυλώνα της ενεργειακής της ασφάλειας και ως στρατηγικό χώρο σταθερότητας. Η στήριξη προς την Κύπρο και την Ελλάδα δεν είναι πράξη αλληλεγγύης μόνο· είναι πράξη αυτοπροστασίας για την Ευρώπη. Αν η Τουρκία επιβάλει τη δική της ατζέντα, ενισχυμένη τεχνολογικά και μελλοντικά ίσως και με πυρηνικά όπλα, , τότε η ΕΕ θα βρεθεί μπροστά σε έναν ενεργειακό και γεωπολιτικό εκβιασμό.
Το δίδαγμα είναι σαφές: μια λάθος επιλογή του αμερικανικού λαού να αναθέσει την ηγεσία σε έναν απρόβλεπτο πρόεδρο, μπορεί να οδηγήσει χρόνια αργότερα σε αστάθεια για ολόκληρη την περιοχή μας. Η Κύπρος δεν έχει την πολυτέλεια να παρακολουθεί παθητικά. Χρειάζεται να ενισχύσει τις διπλωματικές της πρωτοβουλίες, να επενδύσει στις συμμαχίες της μέσα στην ΕΕ και να εργαστεί για μια συνεκτική ευρωπαϊκή στρατηγική που θα αντιμετωπίζει τις μελλοντικές απειλές πριν αυτές γίνουν πραγματικότητα.
Η πεταλούδα «χτύπησε τα φτερά της» στην Ουάσιγκτον το 2016. Η καταιγίδα δεν έχει ξεσπάσει ακόμη, αλλά τα πρώτα σύννεφα είναι ήδη ορατά στον ουρανό της Ανατολικής Μεσογείου.
Παναγιώτης Ιακωβίδης
Γραμματέας Διεθνών Σχέσεων, Volt Κύπρου
panayiotis.jacovides@volteuropa.org
