Το 2025 καταγράφηκε ως χρονιά καμπής για τη διεθνή πολιτική. Η παγκόσμια σκηνή χαρακτηρίστηκε από έντονο κατακερματισμό, επιμονή παλαιών συγκρούσεων και βαθιές γεωοικονομικές μετατοπίσεις, σηματοδοτώντας την απομάκρυνση από το μεταψυχροπολεμικό μοντέλο συνεργασίας. Η ανάδυση ενός πολυπολικού κόσμου, χωρίς σταθερό κέντρο ισχύος, ενίσχυσε την αβεβαιότητα και περιόρισε τη δυνατότητα συλλογικών απαντήσεων σε κοινές προκλήσεις.
Κομβικό ρόλο διαδραμάτισε η επιστροφή του Donald Trump στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών τον Ιανουάριο του 2025. Η νέα θητεία του σημαδεύτηκε από την αναβίωση του δόγματος America First, με έμφαση στον προστατευτισμό και τη μονομερή άσκηση ισχύος. Η επιβολή γενικευμένων δασμών οδήγησε τα αμερικανικά επίπεδα δασμών στα υψηλότερα από τη δεκαετία του 1930. Τα αντίμετρα από την Κίνα και άλλους εμπορικούς εταίρους επιτάχυναν την αναδιάταξη των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων και ενίσχυσαν οικονομίες διαμεσολαβητές, όπως το Μεξικό και το Βιετνάμ.
Ταυτόχρονα, οι Ηνωμένες Πολιτείες περιόρισαν τη δέσμευσή τους σε πολυμερείς θεσμούς και συμμαχίες, ενισχύοντας την εικόνα ενός κόσμου χωρίς αποτελεσματική παγκόσμια ηγεσία. Η δεύτερη αποχώρηση από τη Συμφωνία του Παρισιού ανέδειξε το χάσμα στην κλιματική πολιτική, την ώρα που ακραία καιρικά φαινόμενα, από εκτεταμένες πυρκαγιές έως ιδιαίτερα ισχυρούς τυφώνες, υπογράμμισαν το πραγματικό κόστος της κλιματικής αλλαγής.
Στο επίπεδο της ασφάλειας, οι υφιστάμενες συγκρούσεις παρέμειναν ο βασικός παράγοντας αποσταθεροποίησης. Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίστηκε χωρίς ουσιαστική εκεχειρία, ασκώντας πίεση στη διατλαντική σχέση και ωθώντας τις ευρωπαϊκές χώρες να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη για την άμυνά τους. Στη Μέση Ανατολή, οι εξελίξεις στη Γάζα, μια εύθραυστη εκεχειρία και η συνεχιζόμενη δράση περιφερειακών δρώντων διατήρησαν υψηλά τα επίπεδα έντασης, ενώ η πτώση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία αναδιαμόρφωσε τις περιφερειακές ισορροπίες.
Παράλληλα, ο ανταγωνισμός Ηνωμένων Πολιτειών και Κίνας εντάθηκε στον τεχνολογικό τομέα. Η τεχνητή νοημοσύνη, οι ημιαγωγοί και η ψηφιακή κυριαρχία βρέθηκαν στο επίκεντρο μιας διαδικασίας τεχνολογικού αποσυνδετισμού, με τη δημιουργία ανταγωνιστικών τεχνολογικών μπλοκ. Η εξάπλωση της παραπληροφόρησης μέσω συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης υπονόμευσε την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και όξυνε την κοινωνική πόλωση.
Οικονομικά και κοινωνικά, το 2025 χαρακτηρίστηκε από επιβράδυνση της ανάπτυξης, αυξανόμενο χρέος και εκτεταμένες κοινωνικές κινητοποιήσεις, συχνά με πρωταγωνιστές νέες γενιές που αμφισβητούν τις υφιστάμενες δομές. Συνολικά, η χρονιά ανέδειξε έναν ασταθή και αμφισβητούμενο κόσμο, όπου τα εθνικά συμφέροντα, η τεχνολογία και η ασφάλεια διαμορφώνουν τη νέα διεθνή κανονικότητα.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η γεωοικονομία απέκτησε κεντρική σημασία. Κράτη και κυβερνήσεις επένδυσαν στην ανθεκτικότητα των εφοδιαστικών αλυσίδων, στην εγχώρια παραγωγή στρατηγικών μετάλλων και στην προστασία κρίσιμων υποδομών. Οι ρυθμιστικές αποκλίσεις, ιδιαίτερα σε θέματα φορολογίας και ψηφιακών κανόνων, περιέπλεξαν τη λειτουργία των πολυεθνικών επιχειρήσεων και περιόρισαν τις επενδύσεις. Ταυτόχρονα, οι κοινωνίες βρέθηκαν αντιμέτωπες με ένα μείγμα τεχνολογικής αισιοδοξίας και φόβου, καθώς η καινοτομία συνυπήρξε με την ανασφάλεια για θέσεις εργασίας, δημοκρατική σταθερότητα και κοινωνική συνοχή. Η δυναμική αυτή κατέστησε σαφές ότι οι επιλογές του 2025 θα καθορίσουν τις διεθνείς ισορροπίες της επόμενης δεκαετίας, με συνέπειες οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές για κράτη, αγορές και πολίτες παγκοσμίως, οι οποίες θα δοκιμάσουν την ανθεκτικότητα θεσμών και δημοκρατικών αξιών σε παγκόσμια κλίμακα έντονα.
*Δρ. Αντώνης Στ. Στυλιανού,
