Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε πρόσφατα την αναστολή των εμπορικών συμφωνιών με το Ισραήλ αλλά και κυρώσεις σε ακραίους υπουργούς της Κυβέρνησης του Ισραήλ και εποίκους. Η πρόταση που υποβάλλεται στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης περιλαμβάνει ειδικά την αναστολή βασικών εμπορικών διατάξεων της Συμφωνίας Σύνδεσης με το Ισραήλ, καθώς και την επιβολή στοχευμένων κυρώσεων σε πρόσωπα. Η πρωτοβουλία αυτή της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έρχεται μετά από επανεξέταση της συμμόρφωσης του Ισραήλ με το Άρθρο 2 της Συμφωνίας, το οποίο προβλέπει ότι ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών αρχών αποτελεί ουσιώδες στοιχείο της.
Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι οι ενέργειες της ισραηλινής κυβέρνησης, όπως η επιδείνωση της ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα λόγω του αποκλεισμού της ανθρωπιστικής βοήθειας, η κλιμάκωση των στρατιωτικών επιχειρήσεων και η προώθηση του εποικιστικού σχεδίου στην περιοχή Ε1 της Δυτικής Όχθης, παραβιάζουν τις δεσμεύσεις της χώρας. Σύμφωνα με την Επιτροπή, οι εξελίξεις αυτές πλήττουν περαιτέρω τη βιωσιμότητα της λύσης των δύο κρατών. Ειδικότερα, η Πρόεδρος φον ντερ Λάιεν τόνισε την αναγκαιότητα άμεσης κατάπαυσης του πυρός, πλήρη και ανεμπόδιστη πρόσβαση της ανθρωπιστικής βοήθειας και απελευθέρωση όλων των ομήρων, αναφέροντας ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως ο μεγαλύτερος δωρητής ανθρωπιστικής βοήθειας και ακλόνητος υπέρμαχος της λύσης των δύο κρατών, οφείλει να αντιδράσει.
Η αναστολή αφορά τις βασικές εμπορικές ρυθμίσεις της Συμφωνίας Σύνδεσης, με αποτέλεσμα τα ισραηλινά προϊόντα να χάσουν την προτιμησιακή τους πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά. Έτσι, οι εισαγωγές από το Ισραήλ θα επιβαρύνονται πλέον με τους δασμούς που ισχύουν για κάθε τρίτη χώρα χωρίς εμπορική συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Παράλληλα, το πακέτο κυρώσεων περιλαμβάνει καταχωρίσεις κατά υπουργών και εποίκων βάσει του Κανονισμού της Ε.Ε. για τις παγκόσμιες κυρώσεις σε παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, καθώς και ενισχυμένο πλαίσιο κυρώσεων σε ηγετικά στελέχη της Χαμάς. Η Επιτροπή προχωρά επίσης στην αναστολή της διμερούς οικονομικής στήριξης προς το Ισραήλ για την περίοδο 2025 - 2027, με εξαίρεση δράσεις που αφορούν την κοινωνία των πολιτών. Πρόκειται για ποσά περίπου 6 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως, ενώ σε αναστολή τίθενται και προγράμματα θεσμικής συνεργασίας ύψους 14 εκατομμυρίων ευρώ.
Αν και η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχει υποβληθεί προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, απαιτείται ειδική πλειοψηφία για την εφαρμογή της, γεγονός που παραμένει αβέβαιο στο παρόν στάδιο, αφού συγκεκριμένα κράτη – μέλη διαφωνούν με την υιοθέτηση τέτοιων μέτρων κατά του Ισραήλ. Εφόσον εγκριθούν, τα μέτρα θα τεθούν σε ισχύ άμεσα, σηματοδοτώντας μια από τις πιο αυστηρές παρεμβάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη σχέση της με το Ισραήλ τα τελευταία χρόνια. Το μόνο βέβαιο, εν πάσει περιπτώσει, στην όλη κατάσταση είναι ότι η κατάσταση στη Γάζα επιδεινώνεται διαρκώς, ειδικά μετά την είσοδο στρατευμάτων του Ισραήλ στην πόλη της Γάζας και ότι απαιτούνται εκείνες οι ενέργειες για τον τερματισμό του πολέμου, την επιστροφή των ομήρων που ακόμα κρατούνται από την 7η Οκτωβρίου 2023 και την απρόσκοπτη παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στους κατοίκους της Λωρίδας της Γάζας.
Του Δρα Αντώνη Στ. Στυλιανού*
*Λέκτορα Νομικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, LL.B Law (Bristol), Ph.D in Law – International Law and Human Rights (Kent), Διευθυντής Μονάδας Νομικής Κλινικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
