Το Σύνταγμα και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατοχυρώνουν το δικαίωμα κάθε κατηγορουμένου να διαθέτει όλες τις αναγκαίες ευκαιρίες και διευκολύνσεις για την προετοιμασία της υπεράσπισής του, σε συνεργασία με τον δικηγόρο της επιλογής του. Πρόκειται για ακρογωνιαίο λίθο της δίκαιης δίκης και του κράτους δικαίου.
Στην πράξη, όμως, για όσους βρίσκονται υπό κράτηση, το δικαίωμα αυτό καταστρατηγείται καθημερινά. Η έλλειψη κατάλληλων υποδομών και οι ανεπαρκείς κανονισμοί καθιστούν την ουσιαστική άσκησή του σχεδόν αδύνατη.
Επικοινωνία με δικηγόρους στις Κεντρικές Φυλακές
Η τηλεφωνική επικοινωνία είναι ελάχιστη και δυσχερής. Ο κρατούμενος μπορεί να καλέσει μόνο μέσω τηλεκάρτας από τους θαλάμους των πτερύγων. Αν ο δικηγόρος δεν απαντήσει εγκαίρως, δεν υπάρχει δυνατότητα επανάκλησης ούτε καν να αφεθεί μήνυμα. Η πρόσβαση στα τηλέφωνα περιορίζεται σε συγκεκριμένο ωράριο (08:00–20:00), αφήνοντας μεγάλα χρονικά κενά όπου οποιαδήποτε επικοινωνία είναι αδύνατη.
Επισκέψεις δικηγόρων στις Φυλακές
Η φυσική επίσκεψη συναντά πρόσθετα εμπόδια.
• Τα επισκεπτήρια περιορίζονται από αυστηρά ωράρια και εκ περιτροπής πρόσβαση ανά πτέρυγα.
• Συχνά δεν υπάρχουν διαθέσιμα ειδικά δωμάτια εμπιστευτικότητας, ενώ ο χρόνος παραμονής είναι εξαιρετικά περιορισμένος.
• Η χρήση τεχνολογίας απαγορεύεται, εκτός αν –κατ’ εξαίρεση– παραχωρηθεί φορητός υπολογιστής της Φυλακής, για τον οποίο η διαθεσιμότητα είναι περιορισμένη.
• Όλες οι σημειώσεις και δηλώσεις γίνονται χειρόγραφα, κάτι που επιβραδύνει και δυσχεραίνει ουσιαστικά την προετοιμασία της υπεράσπισης.
Επικοινωνία στα Δικαστήρια
Η κατάσταση στα δικαστήρια αποτυπώνει ακόμη πιο έντονα την απαξίωση του δικαιώματος αυτού.
• Οι κρατούμενοι στοιβάζονται στα κρατητήρια, χωρίς κανέναν χώρο για εμπιστευτική συνάντηση με τον δικηγόρο τους.
• Οι συνθήκες είναι χαοτικές: φωνές, καπνός από τσιγάρα, παντελής έλλειψη ιδιωτικότητας, με αποτέλεσμα οι συνομιλίες να ακούγονται από συγκρατούμενους, αστυνομικούς και άλλους δικηγόρους.
• Σε επαρχίες εκτός Λευκωσίας, οι καθυστερημένες μεταφορές (09:30–10:00) συχνά στερούν εντελώς τον απαιτούμενο χρόνο επικοινωνίας πριν από την ακροαματική διαδικασία.
• Η έλλειψη επαρκούς αστυνομικής δύναμης εντός των αιθουσών οδηγεί σε βεβιασμένες μετακινήσεις των κρατουμένων, χωρίς δυνατότητα ουσιαστικής συνεννόησης με τον συνήγορό τους.
Σε φυλακές και δικαστήρια, οι δικηγόροι δεν επιτρέπεται να φέρουν κινητό τηλέφωνο ή άλλο μέσο άμεσης επικοινωνίας με τον πελάτη τους, στερώντας κάθε στοιχειώδη ευελιξία.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο κρατούμενος καλείται να προετοιμάσει με τον δικηγόρο του την υπεράσπιση που θα κρίνει την ελευθερία και το μέλλον του.
Η πραγματικότητα αυτή συνιστά κατάφωρη παραβίαση ενός από τα πλέον θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου και της δίκαιης δίκης, όπως αυτά κατοχυρώνονται από το Σύνταγμα και την ΕΣΔΑ.
*Αλέξανδρος Κληρίδης, Δικηγόρος και Πρόεδρος Συνδέσμου για τα δικαιώματα των Φυλακισμένων
