Απαρχαιωμένη και ελλιπής φαίνεται να είναι η νομοθεσία που διέπει τη λειτουργία των ΜΜΕ, τη διαφάνεια του ιδιοκτησιακού καθεστώτος και της διαφήμισης, καθώς και τη διασφάλιση της πολυφωνίας, σύμφωνα με τα όσα δήλωσαν η Ένωση Συντακτών Κύπρου και η Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας αλλά και άλλοι καλεσμένοι κατά τα διάρκεια της συνεδρίας της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Θεσμών, με αφορμή τις επισημάνσεις της Έκθεσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το κράτος δικαίου.
Ο Προϊστάμενος της Διεύθυνσης Σωματείων, Εράνων και ΜΜΕ στο Υπουργείο Εσωτερικών, Γιώργος Ματθαιόπουλος, εκπροσωπώντας το Υπουργείο, ανέφερε ενώπιον της Επιτροπής ότι το εναρμονιστικό νομοσχέδιο που προνοεί για θέματα πολυφωνίας και ιδιοκτησίας ΜΜΕ, καθώς και για την κατανομή των κρατικών πόρων για διαφήμιση, βρίσκεται ενώπιον της Νομικής Υπηρεσίας και εξέφρασε την πεποίθηση ότι μέχρι το τέλος του 2025 θα μπορέσει να σταλεί στη Βουλή. Σημειώνεται ότι η σχετική ευρωπαϊκή νομοθεσία, που εγκρίθηκε τον Μάρτιο του 2024, τέθηκε σε εφαρμογή σε ευρωπαϊκό επίπεδο τον Αύγουστο του 2025.
Ο κ. Ματθαιόπουλος ανέφερε, ακόμα, ότι αναμένεται από το ΡΙΚ το κείμενο για την τροποποίηση του νόμου που διέπει τη λειτουργία του Ιδρύματος. Σημειώνεται ότι η έκθεση της Κομισιόν επισημαίνει και ζητήματα πολιτικής ανεξαρτησίας, ιδίως των δημόσιων μέσων ενημέρωσης. Επίσης η έκθεση του Κέντρου για τον Πλουραλισμό και την Ελευθερία των Μέσων, την οποία υπέβαλε στην Επιτροπή ο ερευνητής Χριστόφορος Χριστοφόρου, επισημαίνει ότι ο νόμος που επιτρέπει τον τερματισμό διορισμού των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης, πλήττει την ανεξαρτησία του μέσου.
Ο Γενικός Διευθυντής ΡΙΚ, Θανάσης Τσώκος, ενημέρωσε την Επιτροπή Θεσμών ότι το ΡΙΚ θα είναι σε θέση να υποβάλει την πρόταση για τροποποίηση του νόμου που αφορά στον διορισμό του ΔΣ του οργανισμού και στον εκσυγχρονισμό της λειτουργίας του ΡΙΚ περί τα τέλη Οκτωβρίου. Εξέφρασε, επίσης, προβληματισμό μήπως θα πρέπει να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση το κείμενο αυτό.
Ως σημαντική εκκρεμότητα αναδείχθηκε τόσο από την Ένωση Συντακτών Κύπρου (ΕΣΚ), όσο και από την Επιτροπή Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας, η αναθεώρηση του περί Τύπου νόμου, ο οποίος χρονολογείται από το 1989, επομένως δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες του σημερινού τοπίου της ειδησεογραφίας, στο οποίο έχουν σημαίνοντα ρόλο τα ψηφιακά ΜΜΕ.
Όπως αναφέρθηκε κατά τη συνεδρίαση της Επιτροπής, η επικαιροποίηση του νόμου του 1989 δεν προχώρησε, παρά τα εγχειρήματα από πλευράς διαφόρων Υπουργών Εσωτερικών τα τελευταία περίπου 10 χρόνια. ΕΣΚ και Επιτροπή Δεοντολογογίας ανέφεραν ότι δεν έχουν λάβει πρόσφατα επίσημη πρόσκληση από το Υπουργείο Εσωτερικών για διαβούλευση επί του νόμου αυτού.
Με παρέμβασή του ο Χριστόφορος Χριστοφόρου, σημείωσε ότι το κείμενο που είχε ετοιμαστεί από πλευράς Υπουργείου Εσωτερικών για την αναθεώρηση της νομοθεσίας και είχε παρουσιαστεί προ τριετίας, ήταν εντελώς έξω από όσα προνοεί πλέον με τις νομοθεσίες που έχει θεσπίσει η ΕΕ για τη λειτουργία των ΜΜΕ και γι’ αυτό θα πρέπει να ετοιμαστεί καινούριο κείμενο. Εξάλλου, ο Νικόλας Καρύδης, εκ μέρους του Ινστιτούτου Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, απέδωσε στην έλλειψη πολιτικής βούλησης το γεγονός ότι δεν βελτιώνεται το τοπίο σε ό,τι αφορά τα ΜΜΕ στην Κύπρο.
Επίσης, ο κ. Καρύδης ανέδειξε και την ανάγκη ενεργειών για ενίσχυση του ειδησεογραφικού γραμματισμού, επισημαίνοντας ότι δεν παρέχεται η απαραίτητη στήριξη ή και οικονομική ενίσχυση σε οργανισμούς που μπορούν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση της πρόκλησης αυτής. Εξήγησε ότι η μη αντιμετώπιση της έλλειψης ειδησεογραφικού γραμματισμού και κατ’ επέκταση η αδυναμία του κοινού – ιδίως των νεότερων γενεών – να αναγνωρίσουν την είδηση από τη μη είδηση, μπορεί να οδηγήσει σε «πολύ σκοτεινά μονοπάτια», όπως είπε.
Ο Πρόεδρος της Επιτροπής και Βουλευτής του ΔΗΣΥ, Δημήτρης Δημητρίου, συνηγόρησε στην ανάγκη λήψης μέτρων για ειδησεογραφικό γραμματισμό. Επίσης, απευθυνόμενος προς τον κ. Ματθαιόπουλο, υπογράμμισε την ανάγκη να προχωρήσουν από πλευράς Υπουργείου Εσωτερικών τα νομοσχέδια που είναι σε εκκρεμότητα και να υπάρξει σύντομα πρωτοβουλία και για την αναθεώρηση του νόμου περί Τύπου. Ζήτησε, επίσης, ενημέρωση της Επιτροπής από το Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών με αναλυτική κατάσταση για την κατανομή των διαφημιστικών κονδυλίων από το κράτος προς ΜΜΕ.
Ανασφάλεια στο 62% των δημοσιογράφων
Οι ετήσιες έρευνες που εκπονεί η Ένωση Συντακτών Κύπρου, φαίνεται να συνηγορούν με τις ανησυχίες και τις επισημάνσεις που περιλαμβάνονται και στην έκθεση της Κομισιόν, σύμφωνα με όσα ανέφερε ο Πρόεδρος της ΕΣΚ, Γιώργος Φράγκος, ο οποίος σημείωσε ότι η Κομισιόν υποδεικνύει και φέτος τα ίδια ζητήματα που περιλάμβανε και η περσινή έκθεση, αναφορικά με τα ΜΜΕ. Εξέφρασε τη συμφωνία της ΕΣΚ με όλες τις επισημάνσεις, τόσο για τη διαφάνεια στο καθεστώς ιδιοκτησίας των Μέσων, όσο και για πολυφωνία και για κατανομή των κρατικών διαφημιστικών κονδυλίων.
Ο κ. Φράγκος ανέφερε ότι, σύμφωνα με τα ευρήματα της ΕΣΚ, το 62% των δημοσιογράφων δηλώνει ότι βιώνει συνθήκες ανασφάλειας, ενώ το 1/3 των δημοσιογράφων δηλώνει ότι έχει δεχθεί απειλές και παρεμβάσεις για το περιεχόμενο κάποιου ρεπορτάζ.
Ο ίδιος υπογράμμισε την ανάγκη για πλήρη διαφάνεια στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ, εξηγώντας ότι αυτό είναι καταλυτικός παράγοντας και για την πολυφωνία των μέσων, αλλά και για το δημοκρατικό γίγνεσθαι, σημειώνοντας ότι είναι δημοκρατικό δικαίωμα να γνωρίζουν οι πολίτες σε ποιον ανήκουν τα μέσα.
Η εκπρόσωπος της Επιτροπής Δημοσιογραφικής Δεοντολογίας εξέφρασε επίσης την ανάγκη διασφάλισης της ελευθερίας έκφρασης στα μέσα, της ασφάλειας των δημοσιογράφων, καθώς και της δυνατότητας αυτορρύθμισης της λειτουργίας τους. Υπογράμμισε ότι η αποκατάσταση των ΜΜΕ είναι αποκατάσταση της δημοκρατίας.
Εξάλλου, το ιδιοκτησιακό καθεστώς και κατ’ επέκταση η πολυφωνία αναγνωρίζεται ως ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα για τα ΜΜΕ στη Κύπρο και στην έκθεση του Κέντρου για την Πολυφωνία και την Ελευθερία της Έκφρασης στα ΜΜΕ. Συγκεκριμένα, επισημαίνεται ότι η αλλαγή της νομοθεσίας το 2023 και η άρση των φραγμών για περιορισμό συγγενικών προσώπων στην ιδιοκτησία των μέσων, δημιουργεί υψηλό βαθμό κινδύνου για την πολυφωνία.
Εκ μέρους του Κέντρου Διερευνητικής Δημοσιογραφίας, ο Αντρέας Κοσμά ανέφερε ότι εκπονήθηκε έρευνα για ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ στην Κύπρο τον Σεπτέμβριο του 2024, τόσο στις ελεύθερες περιοχές, όσο και στις περιοχές που δεν ελέγχονται από την Κυπριακή Δημοκρατία. Κάποιες από τις διαπιστώσεις ήταν ότι η Αρχή Ραδιοτηλεόρασης δεν τυγχάνει τακτικής ενημέρωσης σχετικά με αλλαγές στο ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ, καθώς και ότι δεν υπάρχουν σοβαρές επιπτώσεις για όσους δεν συμμορφώνονται.
Σημείωσε ότι σκοπός του Κέντρου Διερευνητικής Δημοσιογραφίας είναι να ενημερώνεται τακτικά η έρευνα που εκπονήθηκε, πρόσθεσε, όμως, ότι υπήρξαν σοβαρές δυσκολίες, λόγω του ότι βρέθηκαν αντιμέτωποι με την άρνηση επιχειρήσεων ΜΜΕ να παράσχουν στοιχεία.
Πάντως, εκπρόσωπος της Αρχής Ραδιοτηλεόρασης και Ψηφιακών Μέσων ανέφερε ότι η Αρχή ετοιμάζει εκθέσεις ανά τριετία για το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ, οι οποίες δημοσιεύονται και έντυπα και ψηφιακά. Η έκθεση για τη περίοδο 2023-2025 αναμένεται να δημοσιοποιηθεί εντός του 2026. Σημείωσε, επίσης, ότι, η τροποποίηση της νομοθεσίας το 2023, η οποία σύμφωνα με το Κέντρο για την Πολυφωνία και την Ελευθερία της Έκφρασης των ΜΜΕ είχε αρνητικές συνέπειες για την πολυφωνία, μπορεί να συμβάλει στην απομάκρυνση «αχυρανθρώπων» από το ιδιοκτησιακό καθεστώς των μέσων.
Από πλευράς Υπουργείου Εσωτερικών, ο κ. Ματαθαιόπουλος ανέφερε ότι οι επισημάνσεις στην έκθεση της Κομισιόν για το ιδιοκτησιακό καθεστώς των ΜΜΕ στην Κύπρο, έχουν να κάνουν κυρίως με την απουσία νομοθετικού πλαισίου που να ρυθμίζει την παράμετρο αυτή. Σημείωσε ότι γίνονται σκέψεις για ρύθμιση της διαφάνειας στην ιδιοκτησία των μέσων, με ανάθεση στην Αρχή Ραδιοτηλεόρασης της αρμοδιότητας για δημιουργία αρχείου που να περιλαμβάνει στοιχεία για όλα τα μέσα.
Στο επίκεντρο της προσοχής ο έλεγχος ΜΜΕ από κρατικούς αξιωματούχους
Η πολιτική ανεξαρτησία, ιδίως των δημόσιων ΜΜΕ, ο έλεγχος από κρατικούς αξιωματούχους και η διασύνδεση των παραμέτρων αυτών με την κατανομή των διαφημιστικών κονδυλίων απασχόλησαν αρκετά τη σημερινή συνεδρίαση, καθώς σχετικές επισημάνσεις περιλαμβάνει και η έκθεση της Κομισιόν, όπως και η έκθεση του Κέντρου Παρακολούθησης της Πολυφωνίας και Ελευθερίας της Έκφρασης στα ΜΜΕ.
Όπως αναφέρεται στο υπόμνημα που κατέθεσε εκ μέρους του Κέντρου ο κ. Χριστοφόρου, «απαιτείται επειγόντως ρύθμιση ειδικά για την ιδιοκτησία ή/και τον έλεγχο μέσων ενημέρωσης από αξιωματούχους, η οποία αφενός θα εισάγει κανόνες, όπου θα αναγνωρίζεται η σύγκρουση συμφέροντος και, αφετέρου, θα πρέπει να αποφεύγεται η ασυμβατότητα μεταξύ της κατοχής κρατικού αξιωματούχου και της άσκησης οποιασδήποτε μορφής ελέγχου μέσων ενημέρωσης».
Επισημαίνεται, ακόμα, ότι «η πολιτική ανεξαρτησία της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης διακυβεύεται μέσω του διορισμού της μόνο από την εκτελεστική εξουσία», καθώς και από τη δυνατότητα τερματισμού διορισμού του Διοικητικού Συμβουλίου από κάθε νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Στο ίδιο πλαίσιο, συστήνεται και η θέσπιση θεσμικού πλαισίου με δημοσιευμένα κριτήρια για την κατανομή της διαφήμισης σε όλα τα Μέσα.
Ο κ. Φράγκος σημείωσε ότι θα πρέπει να υπάρχουν μετρήσιμα και αξιοκρατικά κριτήρια για την κατανομή των διαφημιστικών κονδυλίων, που θα άπτονται τόσο της απήχησης των μέσων, όσο και της ποιότητας των επαγγελματιών που εργοδοτούν, όπως είπε, εξηγώντας ότι αυτή συνδέεται με την παραγωγή πρωτογενούς υλικού. Διατύπωσε τη διαφωνία της ΕΣΚ με την κατανομή των κονδυλίων σε μεσάζοντες, οι οποίοι, όπως είπε αποκομίζουν οικονομικό όφελος από τη διαμεσολάβησή τους αυτή.
Πάντως, ο κ. Ματθαιόπουλος ανέφερε στην Επιτροπή ότι, πέρα από το νομοσχέδιο που θα παρουσιαστεί, αφού καταθέσει την πρότασή του το ΡΙΚ για θέματα λειτουργίας, έχουν συμπεριληφθεί και στο εναρμονιστικό νομοσχέδιο που αναμένεται προς το τέλος του έτους, πρόνοιες για τη διασφάλιση της ανεξάρτητης διακυβέρνησης των δημόσιων ΜΜΕ, στα οποία, σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών, περιλαμβάνεται τόσο το ΡΙΚ, όσο και το ΚΥΠΕ.
Σε παρέμβασή της η Βουλευτής του ΑΚΕΛ, Ειρήνη Χαραλαμπίδου, έκανε λόγο για ύπαρξη «κουλτούρας» στο ΡΙΚ αναφέροντας ότι δημοσιογράφοι έχουν καταγγείλει πως έχουν δεχθεί παρεμβάσεις και πιέσεις στο έργο τους. Σημείωσε, επίσης, ότι χρειάζεται να προστατευθούν ιδιαίτερα όσοι κάνουν διερευνητική δημοσιογραφία.
Από την πλευρά του ο Βουλευτής του ΔΗΚΟ, Παύλος Μυλωνάς, υπογράμμισε, μεταξύ άλλων, την ανάγκη διασφάλισης της πολυφωνίας και την προστασία των επαγγελματιών στα μέσα ενημέρωσης, επισημαίνοντας ότι οι πιέσεις που ασκούνται μπορεί να είναι και επιχειρηματικές και κρατικές και κομματικές.
Η ανεξάρτητη Βουλευτής, Αλεξάνδρα Ατταλίδου, αναφέρθηκε στην ανάγκη για κριτήρια και στις ορισμένες διαδικασίες για τον διορισμό των Διοικητικών Συμβουλίων των μέσων ενημέρωσης, καθώς και τη σημασία της διαφάνειας στο ιδιοκτησιακό καθεστώς τους, προκειμένου να διασφαλίζεται και η ενημέρωση των πολιτών από διαφορετικές οπτικές γωνίες.
Πηγή: ΚΥΠΕ
