Η σύγχρονη ποινική δικαιοσύνη αναζητά όλο και περισσότερο εναλλακτικές μορφές ποινής, πέραν της παραδοσιακής φυλάκισης. Στο πλαίσιο αυτό, το ηλεκτρονικό βραχιόλι (electronic monitoring) έχει κερδίσει έδαφος διεθνώς ως αυτόνομη ποινή.
Πρόκειται για μέτρο το οποίο επιβάλλεται απευθείας από το δικαστήριο αντί ποινής φυλάκισης, επιτρέποντας στον καταδικασμένο να εκτίσει την ποινή του εκτός φυλακής, υπό καθεστώς αυστηρής παρακολούθησης.
Η ποινή του ηλεκτρονικού βραχιολιού εφαρμόζεται σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γαλλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ολλανδία και το Βέλγιο. Σε αυτές τις χώρες, τα δικαστήρια μπορούν να επιβάλουν στον καταδικασμένο την παραμονή στην οικία του ή σε καθορισμένο τόπο, υπό την παρακολούθηση της συσκευής, για συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, το μέτρο αυτό έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως ως κύρια ποινή για αδικήματα μικρής και μεσαίας βαρύτητας, όπως ποινές που δεν ξεπερνούν τους δώδεκα μήνες φυλάκισης.
Τα πλεονεκτήματα της εφαρμογής του ως ποινής είναι πολλαπλά. Καταρχάς, η ηλεκτρονική επιτήρηση μειώνει δραστικά την ανάγκη για σύντομες ποινές φυλάκισης, οι οποίες είναι συχνά αναποτελεσματικές, καθώς δεν προάγουν την επανένταξη και επιβαρύνουν τις φυλακές με άτομα που δεν θεωρούνται υψηλής επικινδυνότητας. Μέσω του ηλεκτρονικού βραχιολιού, ο καταδικασμένος τιμωρείται με ουσιαστικό περιορισμό της ελευθερίας του, χωρίς όμως να αποκόπτεται πλήρως από την κοινωνία και το οικογενειακό του περιβάλλον.
Επιπλέον, το μέτρο επιτρέπει τη συνέχιση της επαγγελματικής δραστηριότητας, κάτι που μειώνει τις πιθανότητες κοινωνικού αποκλεισμού και υποτροπής. Με αυτόν τον τρόπο, η ποινή λειτουργεί πιο στοχευμένα και πιο δίκαια, ιδίως για αδικήματα μικρότερης βαρύτητας.
Πόσο μάλλον και σε ανήλικα άτομα ή νεαρούς παραβάτες που πρώτη φορά έρχονται αντιμέτωποι με την δικαιοσύνη και η επιβολή άμεσης ποινής φυλάκισης αναγνωρισμένα θα επιφέρει πολύ μεγαλύτερα και μη αναστρέψιμα προβλήματα σε αυτούς. Όπως επίσης και άτομα, τα οποία είναι πολύ μεγαλύτερης ηλικίας (ηλικιωμένοι) ή άτομα με πολύ σοβαρά ιατρικά προβλήματα.
Για την Κύπρο, όπου το πρόβλημα του υπερπληθυσμού στις Κεντρικές Φυλακές είναι διαχρονικό, η εισαγωγή του ηλεκτρονικού βραχιολιού ως ποινής θα μπορούσε να αποτελέσει κομβικό βήμα μεταρρύθμισης. Το κυπριακό δικαστήριο θα μπορούσε, σε περιπτώσεις μικρών και μεσαίων ποινών, αντί να επιβάλλει φυλάκιση, να ορίζει συγκεκριμένη διάρκεια ηλεκτρονικής επιτήρησης. Αυτό θα απαιτούσε νομοθετική ρύθμιση, με πρόνοιες για το ποια αδικήματα καλύπτονται, ποιος φορέας είναι υπεύθυνος για την τεχνική παρακολούθηση, καθώς και ποιες θα είναι οι συνέπειες παραβίασης των όρων.
Η μεταρρύθμιση αυτή θα είχε πολλαπλά οφέλη για την κυπριακή δικαιοσύνη: θα μείωνε την πίεση στο σωφρονιστικό σύστημα, θα ενίσχυε την αποτρεπτικότητα των ποινών, θα μείωνε την υποτροπή και θα συνέβαλλε στην καλύτερη κοινωνική επανένταξη των καταδικασθέντων.
Παράλληλα, θα εναρμόνιζε την Κύπρο με τις διεθνείς πρακτικές του Συμβουλίου της Ευρώπης, το οποίο προωθεί την αποφυγή μικρών ποινών φυλάκισης και την αντικατάστασή τους με εναλλακτικά μέτρα.
Συνεπώς, η θεσμοθέτηση του ηλεκτρονικού βραχιολιού ως αυτόνομης ποινής δεν αποτελεί απλώς μια τεχνική καινοτομία, αλλά μια ουσιαστική τομή που θα καταστήσει την κυπριακή ποινική δικαιοσύνη πιο ανθρώπινη, πιο αποτελεσματική και πιο σύγχρονη.
*Αλέξανδρος Κληρίδης, Δικηγόρος και Πρόεδρος του Συνδέσμου Φυλακισμένων
