Για τουλάχιστον τα τελευταία 15 χρόνια, η κατάσταση με τον υπερπληθυσμό στις Φυλακές, παραμένει η ίδια και αυτό φαίνεται και από τις εκθέσεις της CPT, Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κατά των Βασανιστηρίων, με την πιο πρόσφατη έκθεση του 2024 να μαρτυρεί ένα 200%+ της πληρότητας του οικήματος.
Ο υπερπληθυσμός όμως δεν είναι απλά μια πολιτική φράση που λανσάρουν κόμματα, βουλευτές και υπουργοί, αλλά ούτε απλά μια στατιστική. Και σίγουρα δεν αποτελεί δικαιολογία για όλα τα προβλήματα που υπάρχουν στις Κεντρικές Φυλακές και ούτε επιτρέπει στην Πολιτεία να περιορίζει ή να μειώνει δικαιώματα κρατουμένων, επικαλούμενη τον υπερπληθυσμό. Ευθύνη για τον υπερπληθυσμό έχει η ίδια η Πολιτεία, όπως έχει και για τον απόλυτο σεβασμό των δικαιωμάτων των κρατουμένων.
Συνεπώς, σήμερα το 2025, τι σημαίνει στην πραγματικότητα και στην πράξη για τους κρατούμενους και τις οικογένειες τους, το γεγονός ότι υπάρχει υπερπληθυσμός;
Σημαίνει:
- μειώσει και περιορισμός στο δικαίωμα που έχουν οι ίδιοι οι κρατούμενοι και οι οικογένειες τους να επισκέπτονται και να βλέπουν τα άτομα τους εντός της Φυλακής.
- υπερδιπλάσια χρήση των χωρών υγιεινής, όπως αποχωρητήρια και μπάνια, τα οποία φτιάχτηκαν για να εξυπηρετούν 500 άτομα και τελικά εξυπηρετούν 1000, με καθαριστές να είναι οι ίδιοι οι κρατούμενοι.
- ότι οι υπηρεσίες, όπως το γραφείο ευημερίας και της ψυχικής υγείας, δεν μπορούν να δώσουν την δέουσα προσοχή και χρόνο που χρειάζεται ο κάθε κρατούμενος για να ετοιμαστούν οι εκθέσεις τους. Στη παρούσα χρονική στιγμή υπάρχει ένας λειτουργός για τα θέματα ευημερίας, ο οποίος πρέπει να εξετάσει και να συντάξει εκθέσεις για 1000 άτομα.
- κάπνισμα σε όλους τους χώρους εσωτερικούς και εξωτερικούς, κελιά και πτέρυγες χωρίς κανένα σεβασμό στα άτομα που δεν καπνίζουν. Η πραγματικότητα είναι ότι σήμερα οι πτέρυγες και τα κελιά, είναι αποπνικτικά καπνιστήρια.
- μειωμένο δικαίωμα στην μεταφορά κρατουμένων εκτός της Κεντρικής Φυλακής, είτε αυτό είναι για ιατρικούς λόγους είτε είναι για άλλους λόγους. Προγραμματισμένα χειρουργεία κρατουμένων ακυρώνονται επειδή δεν υπάρχει αρκετό προσωπικό να μεταφέρει τους κρατούμενους σε αυτές τις ιατρικές επισκέψεις.
- δύσκολη και μειωμένη πρόσβαση σε δικηγόρο, αφού τα επισκεπτήρια των δικηγόρων είναι εξαιρετικά περιορισμένα στις πτέρυγες. Πολλές φορές είναι τα ίδια με τα επισκεπτήρια των πολιτών και πολλές φορές πελάτης/δικηγόρος αναγκάζονται να πραγματοποιήσουν την επίσκεψη τους σε προθάλαμο ή παγκάκι για να πετύχουν τον σκοπό της επίσκεψης, χωρίς να επηρεάσουν την επίσκεψη άλλου ατόμου που μπορεί να είναι με την οικογένεια του.
- ότι στα κελιά που είναι φτιαγμένα για δύο άτομα, οποιοσδήποτε άλλος θα κοιμηθεί στο κελί πρέπει να αυτοσχεδιάσει για το κρεβάτι του με κασόνια και στρώματα στο πάτωμα.
- ότι το φαγητό τους οι κρατούμενοι πρέπει να το φάνε στο κελί τους, επειδή δεν υπάρχει χώρος να καθίσουν όλοι στο κοινό χώρο του μαγειρείου.
- ότι το Συμβούλιο Αποφυλάκισης μπορεί να δει έναν κρατούμενο, ακόμα και 1.5 χρόνο μετά από την ημέρα που θα έπρεπε να τον δει.
- ότι δεν υπάρχουν αρκετοί δεσμοφύλακες να επιβλέπουν την διατήρηση της ασφάλειας και τάξης, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται άτυπες ιεραρχίες μεταξύ κρατουμένων, στις οποίες η ίδια η φυλακή βασίζεται για την λειτουργία της φυλακής καθημερινά.
- ότι δεν μπορούν όλοι παρά μόνο μερικοί κρατούμενοι να αξιοποιήσουν προνόμια, όπως είναι η Ανοικτή Φυλακή και το Κέντρο Εξωιδρυματικής Εργασίας, αφού αυτές έχουν περιορισμένο αριθμό θέσεων, πλην όμως αποτελούν προϋπόθεση για μια σωστή σταδιακή επανένταξη.
Όλα τα πιο πάνω εντάσσονται εντός των Άρθρων 1, 3 και 8 της Σύμβασης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Τέλος, με τα πιο πάνω, όχι μόνο παραβιάζονται τα Δικαιώματα των ατόμων όπως αναφέρουμε, αλλά δημιουργείται έδαφος για όλα όσα ακούμε να συμβαίνουν εντός των φυλακών περί βίας, ναρκωτικών, παρ-εμπόριο και άλλης παραβατικής συμπεριφοράς.
Ως εκ τούτου, εάν θέλουμε να διορθώσουμε την παραβατική συμπεριφορά, η βάση πάντα είναι ο σεβασμός των δικαιωμάτων και μετά η οποιαδήποτε απαίτηση.
*Αλέξανδρος Κληρίδης, Δικηγόρος και Πρόεδρος του Συνδέσμου Φυλακισμένων
