Οι δύο καταδικαστικές αποφάσεις του ΕΔΑΔ εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας για την υπόθεση της 19χρονης Βρετανίδας και της 18χρονης Κύπριας, μέσα σε διάστημα μικρότερο των έξι μηνών, ανέδειξαν με τον πιο έντονο τρόπο τα σοβαρά κενά των διωκτικών αρχών, οι οποίες παραμένουν εγκλωβισμένες σε στερεοτυπικά πρότυπα και συχνά μεταθέτουν την ευθύνη στα ίδια τα θύματα. Παρά την καταδίκη και την προσοχή που προσέλκυσαν οι υποθέσεις, μήνες μετά δεν έχουν γίνει ουσιαστικές αλλαγές, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι υποθέσεις βίας κατά των γυναικών θα αντιμετωπίζονται με τον δέοντα τρόπο και ότι τα θύματα θα λαμβάνουν την αναγκαία στήριξη.
Παρά τις επανειλημμένες επισημάνσεις οργανώσεων και εμπειρογνωμόνων, η Κύπρος φαίνεται να κινείται με αργούς ρυθμούς στην υιοθέτηση μιας πραγματικά ολιστικής προσέγγισης για την πρόληψη και αντιμετώπιση της έμφυλης βίας. Οι καταδικαστικές αποφάσεις δεν αποτέλεσαν μόνο πλήγμα για τη διεθνή εικόνα της χώρας, αλλά και καθρέφτη των βαθύτερων παθογενειών του συστήματος, που αφορούν την εκπαίδευση των διωκτικών αρχών, την ελλιπή κοινωνική στήριξη και τη συχνή αμφισβήτηση του ίδιου του θύματος. Η απουσία συντονισμού ανάμεσα στις αρμόδιες υπηρεσίες, η καθυστέρηση στην ενεργοποίηση προγραμμάτων ενδυνάμωσης και η έλλειψη εξειδικευμένης γνώσης σε ζητήματα φύλου, αφήνουν τα θύματα εκτεθειμένα. Η ανάγκη για ουσιαστική αλλαγή δεν περιορίζεται μόνο στην εφαρμογή της νομοθεσίας, αλλά στη δημιουργία μιας κουλτούρας μηδενικής ανοχής απέναντι στη βία και την ενοχοποίηση των γυναικών.
Σε αυτό το πλαίσιο, δράσεις που επιχειρούν να μεταφέρουν το μήνυμα μέσα από την τέχνη αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Η επικείμενη εκδήλωση «Καλλιτέχνες ενάντια στη βία κατά των γυναικών» στη Λεμεσό επιδιώκει να ενώσει τη δημιουργική έκφραση, δίνοντας βήμα σε γυναίκες που διεκδικούν ισότητα, ασφάλεια και αξιοπρέπεια. Με κεντρικό σύμβολο τη γόβα, το έργο επιχειρεί να αναδείξει τη δύναμη και τη φωνή των γυναικών, πέρα από τα στερεότυπα της εμφάνισης και της εξωτερικής εικόνας. Μέσα από μουσική, λόγο, κίνηση και συμμετοχή του κοινού, η εκδήλωση φιλοδοξεί να στείλει ένα καθαρό μήνυμα ενότητας και αντίστασης απέναντι σε κάθε μορφή έμφυλης βίας, υπενθυμίζοντας ότι η αλλαγή ξεκινά από τη συλλογική αφύπνιση και τον δημόσιο διάλογο.
Μιλώντας στον REPORTER, η Πρόεδρος του Παγκύπριου Συνδέσμου Μονογονεϊκών Οικογενειών, Αργεντούλα Ιωάννου, ανέφερε πως «έχουμε μία πάρα πολύ καλή νομοθεσία η οποία έχει ψηφιστεί το 2021, σε συμμόρφωση με τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, πλην όμως έχουμε σοβαρές αδυναμίες τόσο στην Αστυνομία όσο και στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας που αφορούν το κομμάτι της αναγκαίας κοινωνικής στήριξης των θυμάτων βίας».
Εξήγησε πως η στήριξη από τις ΥΚΕ θα μπορούσε να γίνει «είτε μέσω της ενοικίασης σπιτιού, είτε με χορήγηση ενός επιδόματος, είτε με εξεύρεση εργασίας, με αποτέλεσμα να είναι πολύ εύκολο να λέμε στα θύματα να σπάσουν τη σιωπή τους, ενώ την ίδια ώρα δεν υπάρχει κρατική στήριξη για να το κάνουν. Το κομμάτι των ΥΚΕ αφορά τις παρεχόμενες υπηρεσίες, οι οποίες είναι ανεπαρκείς. Δεν υπάρχουν αρκετά προγράμματα στήριξης των θυμάτων βίας».
Στο κομμάτι της Αστυνομίας, η κ. Ιωάννου σημείωσε πως «τα ειδικά κλιμάκια που έχουν γίνει δεν αφορούν ολόκληρο το φάσμα της έμφυλης βίας, αλλά μόνο την ενδοοικογενειακή βία. Αποτέλεσμα είναι πολλές υποθέσεις να εξετάζονται είτε από Αστυνομικούς Σταθμούς είτε από τα ΤΑΕ, στα οποία οι αστυνομικοί δεν είναι εκπαιδευμένοι στα θέματα έμφυλης βίας. Σε περίπτωση που μία γυναίκα δεχθεί επίθεση μέσα στον δρόμο, η καταγγελία θα γίνει σε κάποιο ΤΑΕ και σίγουρα οι αστυνομικοί εκεί δεν γνωρίζουν το νόμο του 2021. Ακόμα αναμένεται η εφαρμογή του red button για τις γυναίκες θύματα βίας, παρόλο που έχει εξαγγελθεί».
Σημείωσε πως «χρειάζονται πολλά μέτρα στην παιδεία, καθώς και στις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, οι οποίες χρειάζονται ριζική αναδόμηση, ώστε να υπάρχει άμεση πρόσβαση του θύματος σε υπηρεσίες στήριξης. Ίσως να είναι ο κατάλληλος καιρός η Τοπική Αυτοδιοίκηση να αναλάβει την αρμοδιότητα, με κατάλληλα κονδύλια που θα δοθούν από το κράτος, για να μπορούν να στηθούν κοινωνικά γραφεία στους Δήμους, όπου μία γυναίκα θύμα θα έχει ευκολότερη πρόσβαση σε υπηρεσίες στήριξης».
Ερωτηθείσα εάν έχουν παρθεί οποιαδήποτε μέτρα συμμόρφωσης με τις δύο αποφάσεις του ΕΔΑΔ εναντίον της Κύπρου, η μία που αφορούσε τη Βρετανίδα και η άλλη τη γυναίκα που βιάστηκε από πολιτικό πρόσωπο, η κ. Ιωάννου είπε πως «μέχρι σήμερα, από τον Φεβρουάριο και τον Ιούλιο, παρόλο που και οι δύο έχουν στιγματίσει την Κυπριακή Δημοκρατία, την Αστυνομία και το Γραφείο Ευημερίας, δεν έχει ληφθεί κανένα μέτρο για υλοποίηση των αποφάσεων αυτών. Είναι πολύ σημαντικό, ως πρώτο βήμα, να τροποποιηθεί ο νόμος και να γίνουν οι κατάλληλες εκπαιδεύσεις στην Αστυνομία, ώστε να μην υπάρχει η νοοτροπία του καταλογισμού ευθύνης στο θύμα και να είναι ξεκάθαρο ότι η συναίνεση για σεξουαλική επαφή πρέπει να είναι ρητή και ξεκάθαρη από το θύμα».
Την ίδια ώρα, αναφερόμενη στην εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στη Λεμεσό με την ονομασία «Καλλιτέχνες ενάντια στη βία κατά των γυναικών», εξήγησε πως «ο Νοέμβριος αποτελεί το μήνα δράσεων ενάντια στη βία κατά των γυναικών. Ενώνουμε δυνάμεις με την πολιτιστική κίνηση Επιλογή, θεωρώντας ότι ο πολιτισμός δεν είναι απολιτικός και μπορεί να μιλήσει με άλλη γλώσσα για κοινωνικά ζητήματα και να ευαισθητοποιήσει την κοινωνία».
Επιπρόσθετα, όπως είπε, «εμπλέκουμε τους πολίτες της πόλης ως φωνή αντίστασης. Καταλαμβάνουμε τον δημόσιο χώρο στην πλατεία του Παλαιού Λιμανιού στη Λεμεσό, θεωρώντας ότι το ζήτημα πρέπει να έρθει ψηλά στην πολιτική ατζέντα και να ασχοληθούμε ως οργανωμένο κράτος με την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών. Η βία πλέον δεν είναι προσωπικό ζήτημα μίας γυναίκας, αλλά ένα κοινωνικό πρόβλημα».
Εξήγησε πως θα υπάρξει «ένα σημαντικό διαδραστικό κομμάτι, εφόσον έχουμε υιοθετήσει τη γόβα ως το σύμβολο της εκδήλωσης, θεωρώντας ότι όντας σύμβολο της γυναικείας θηλυκότητας, ό,τι και να φοράει μία γυναίκα, είτε ψηλοτάκουνα, είτε αθλητικά, είτε κοντό φόρεμα, δεν μπορεί να αποτελεί ποτέ δικαιολογία για έναν θύτη να παρενοχλήσει μία γυναίκα ή να τη βιάσει. Καλούμε τις γυναίκες να φέρουν τη δική τους γόβα στο έργο το οποίο θα στήσουμε επί σκηνής, ως τη δική τους προσωπική φωνή αντίστασης ενάντια στη βία».
Σχολιάζοντας την εγκατάσταση γυναικείων φιγούρων σε φώτα τροχαίας, μία ανακοίνωση που έγινε από τον Υπουργό Μεταφορών και την Επίτροπο Ισότητας των Φύλων, ανέφερε πως «είναι καλή ιδέα να αλλάξουν οι συμβολισμοί στο κράτος και γενικότερα στη ζωή των ανθρώπων, αλλά δεν λύνουμε το πρόβλημα των διακρίσεων, αφού χρειάζονται ουσιαστικά μέτρα. Το αν ο Γρηγόρης και ο Σταμάτης θα μετονομαστούν, δεν εξαλείφεται η βία σε βάρος των γυναικών. Δεν είναι κακό να το κάνουμε, αλλά δεν είναι και πανάκεια».
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Η διπλή καταδίκη από το ΕΔΑΔ, τα «καλά θύματα» και οι γυναίκες που «αξίζουν» κατά τις σεξιστικές Αρχές
