Αρκετά ανησυχητικά είναι τα ποσοστά που παρουσιάστηκαν εντός της εβδομάδας από την Eurostat σε σχέση με τα προγράμματα ελέγχου για τον καρκίνο, αφού η Κύπρος φαίνεται να υστερεί σημαντικά έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Τα στοιχεία δείχνουν πως η χώρα βρίσκεται κάτω από τον μέσο όρο τόσο για τον καρκίνο του μαστού όσο και για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας και του παχέος εντέρου, γεγονός που την τοποθετεί δεύτερη από το τέλος μεταξύ των κρατών μελών. Σύμφωνα με τα δεδομένα αυτά, οι πολίτες δεν φαίνεται να συμμετέχουν συστηματικά στα ανιχνευτικά προγράμματα, κάτι που δημιουργεί έντονο προβληματισμό στις αρμόδιες υπηρεσίες και στους ειδικούς που παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις.
Ωστόσο, όπως διαβεβαιώνουν αρμόδιες πηγές στον REPORTER, η εικόνα που παρουσιάζεται δεν αντικατοπτρίζει πλήρως την πραγματικότητα, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά τον καρκίνο του μαστού. Στην πράξη, αρκετές γυναίκες στην Κύπρο επιλέγουν να προχωρούν σε μαστογραφίες μέσω του ιδιωτικού τομέα, εκτός του ΓεΣΥ, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να μην καταγράφεται με ακρίβεια το πραγματικό ποσοστό των γυναικών που υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο. Αυτή η παράλειψη δημιουργεί στρεβλή εικόνα στις ευρωπαϊκές βάσεις δεδομένων, αφού ένα μεγάλο ποσοστό εξετάσεων παραμένει αδήλωτο. Το γεγονός αυτό προκαλεί προβληματισμό, καθώς δεν υπάρχουν σήμερα οι τεχνικές δυνατότητες να συλλεχθούν αξιόπιστα στοιχεία από τον ιδιωτικό τομέα και να συνυπολογιστούν στα εθνικά στατιστικά.
Μία από τις πρωτοβουλίες που φιλοδοξούν να βελτιώσουν αυτή την κατάσταση είναι η δημιουργία του Εθνικού Ινστιτούτου Καρκίνου, το οποίο πήρε το πράσινο φως από το Υπουργικό Συμβούλιο ήδη από τον περασμένο Απρίλιο. Παρόλο που το έργο αυτό έχει χαρακτηριστεί ως προτεραιότητα για την υγειονομική πολιτική της χώρας, σύμφωνα με πληροφορίες του REPORTER, η διαδικασία προχωρά με αργούς ρυθμούς, καθώς το σχετικό νομοσχέδιο βρίσκεται ακόμη στη Νομική Υπηρεσία για νομοτεχνικό έλεγχο. Μετά την ολοκλήρωση του ελέγχου, θα πρέπει να οδηγηθεί ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Υγείας για συζήτηση και ακολούθως να κατατεθεί στην Ολομέλεια της Βουλής για ψήφιση.
Ο υπουργός Υγείας, Μιχάλης Δαμιανός, κατά την παρουσίαση του προϋπολογισμού του Υπουργείου του ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών, διαβεβαίωσε πως η δημιουργία του Ινστιτούτου Καρκίνου αποτελεί μία από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που προγραμματίζονται. Όπως σημείωσε, η υλοποίησή του βρίσκεται στις προτεραιότητες της Κυβέρνησης και στοχεύει στη βελτίωση της πρόληψης, της διάγνωσης και της θεραπείας. Ωστόσο, η καθυστέρηση που παρατηρείται από πλευράς της Νομικής Υπηρεσίας έχει προκαλέσει ανησυχία, δεδομένου ότι ο χρόνος μέχρι τη διάλυση της Βουλής, τον Απρίλιο του 2026, είναι περιορισμένος και υπάρχουν ήδη σωρευμένα νομοσχέδια που αναμένουν ψήφιση.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Δεύτερη από το τέλος η Κύπρος στην ΕΕ σε συμμετοχή στα προγράμματα πρόληψης καρκίνου του μαστού
Η δημιουργία του Ινστιτούτου, το οποίο θα έχει ως μοναδικό μέτοχο το Υπουργείο Υγείας, αναμένεται να προσφέρει σημαντικά οφέλη τόσο στην αποτελεσματικότητα των πολιτικών για τον καρκίνο όσο και στον συντονισμό των ογκολογικών υπηρεσιών που παρέχονται στη χώρα. Ο σχεδιασμός του προβλέπει ότι θα λειτουργεί ως ανεξάρτητος οργανισμός, με επιστημονική και επιχειρησιακή ευελιξία, προκειμένου να παρακολουθεί συστηματικά τα δεδομένα, να αξιολογεί την πρόοδο των προγραμμάτων και να εισηγείται νέες πολιτικές πρόληψης.
Πηγή από το Αρχείο Καρκίνου εξήγησε στον REPORTER πως τα στοιχεία που δημοσιοποιήθηκαν από την Eurostat προέρχονται από τα πληθυσμιακά προγράμματα του Υπουργείου Υγείας και αποτυπώνουν αποκλειστικά τη συμμετοχή των γυναικών που προσέρχονται για μαστογραφία στα δημόσια νοσηλευτήρια. Δεν περιλαμβάνουν, ωστόσο, τις γυναίκες που πραγματοποιούν τις εξετάσεις αυτές σε ιδιωτικά διαγνωστικά κέντρα ή μέσω ιδιωτών ακτινολόγων, ακόμη κι αν είναι συμβεβλημένοι με το ΓεΣΥ. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που τα ποσοστά συμμετοχής φαίνονται χαμηλά, αφού ένα σημαντικό κομμάτι του πληθυσμού δεν αποτυπώνεται στα δεδομένα.
Το ανιχνευτικό πρόγραμμα για τον καρκίνο του μαστού λειτουργεί σε εθνικό επίπεδο από το 2007 και απευθύνεται σε γυναίκες συγκεκριμένων ηλικιακών ομάδων που λαμβάνουν ενημερωτική επιστολή με προτροπή για μαστογραφία. Παρόλο που η συμμετοχή είναι προαιρετική, οι υπηρεσίες υγείας τονίζουν ότι πρόκειται για ένα πρόγραμμα υψηλής αποτελεσματικότητας που σώζει ζωές. Πολλές γυναίκες, ωστόσο, επιλέγουν να υποβληθούν στην εξέταση ιδιωτικά, είτε για λόγους ευκολίας είτε λόγω προσωπικής προτίμησης στον γιατρό τους, γεγονός που δυσχεραίνει την πλήρη καταγραφή. Η έλλειψη αυτών των δεδομένων καθιστά δύσκολο τον ακριβή υπολογισμό του ποσοστού συμμετοχής και δημιουργεί μια ελλιπή εικόνα της πραγματικής κατάστασης.
Επιπλέον, όπως αναφέρει η ίδια πηγή, εντός του Γενικού Συστήματος Υγείας παρατηρείται το φαινόμενο αρκετές γυναίκες να ζητούν από τον γιατρό τους να εκδώσει παραπεμπτικό για μαστογραφία, ακόμη κι αν είναι ασυμπτωματικές. Προκειμένου να εγκριθεί η συνταγή από το σύστημα, ο πάροχος οφείλει να καταχωρίσει συγκεκριμένη ιατρική αιτιολογία, διαφορετικά η γυναίκα καλείται να συμμετάσχει μέσω του πληθυσμιακού προγράμματος ή να πληρώσει ιδιωτικά το κόστος της εξέτασης.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΔΩ: Πρώιμη διάγνωση και χαμηλή θνησιμότητα στον καρκίνο του μαστού-Διαφορετική η πραγματική εικόνα από τα ποσοστά της Eurostat
Η ίδια πηγή αποκλείει το ενδεχόμενο τα ποσοστά που παρουσιάζει η Eurostat για το 2023 να αντικατοπτρίζουν την πραγματική εικόνα του 2025, επισημαίνοντας ότι τα περιστατικά καρκίνου του μαστού που εντοπίζονται στην Κύπρο είναι σε μεγάλο βαθμό πρώιμα. Αυτό αποδεικνύεται και από τα στοιχεία του Αρχείου Καρκίνου, το οποίο διαθέτει δεδομένα τριάντα ετών. Αν πράγματι μόλις το 29% των γυναικών προχωρούσε σε μαστογραφία, τότε τα ποσοστά μεταστατικού καρκίνου θα ήταν πολύ υψηλότερα.
Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα μέχρι το 2022, καταγράφηκαν 750 νέα περιστατικά καρκίνου του μαστού, ενώ 134 γυναίκες έχασαν τη ζωή τους. Σε ό,τι αφορά τη θνησιμότητα, η Κύπρος βρίσκεται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, καταλαμβάνοντας τη δέκατη καλύτερη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντίθετα, ο αριθμός των νέων περιστατικών είναι ελαφρώς υψηλότερος από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, κάτι που αποδίδεται στη συστηματική διάγνωση και στην αυξημένη ευαισθητοποίηση του πληθυσμού.
Τα ευρωπαϊκά δεδομένα δείχνουν ότι η Κύπρος εντοπίζει περισσότερους καρκίνους του μαστού από άλλες χώρες, αλλά καταγράφει χαμηλότερα ποσοστά θανάτων, γεγονός που υποδηλώνει την αποτελεσματικότητα των θεραπειών και τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης. Αυτή η θετική εικόνα αποδίδεται στην καλή δουλειά που επιτελείται στα ογκολογικά κέντρα της χώρας και στην πρόοδο που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στον τομέα της ακτινοθεραπείας, της χημειοθεραπείας και της εξειδικευμένης φροντίδας. Οι αρμόδιοι εκφράζουν την πρόθεση να συνεχίσουν με νέες δράσεις για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών και την ενίσχυση της ενημέρωσης των πολιτών.
Αναφορικά με τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, διευκρινίζεται ότι στην Κύπρο δεν υπάρχει ακόμη πλήρως οργανωμένο πρόγραμμα πληθυσμιακού ελέγχου, παρά μόνο η δυνατότητα διενέργειας του τεστ Παπανικολάου κάθε δύο χρόνια μέσω του ΓεΣΥ. Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, το Υπουργείο Υγείας αποστέλλει αυτοματοποιημένες προσκλήσεις σε όλες τις γυναίκες της κατάλληλης ηλικίας, κάτι που στη χώρα μας δεν έχει εφαρμοστεί ακόμη, με αποτέλεσμα τα ποσοστά συμμετοχής να είναι χαμηλότερα. Παρά ταύτα, οι εμβολιασμοί κατά του ιού HPV που προκαλεί τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας καλύπτουν στην Κύπρο τους εφήβους ηλικίας 11 έως 13 ετών σε ποσοστό που αγγίζει το 90%, κάτι που θεωρείται ιδιαίτερα θετικό και συνιστά σημαντικό βήμα πρόληψης.
Όσον αφορά τον καρκίνο του παχέος εντέρου, το ανιχνευτικό πρόγραμμα τέθηκε σε εφαρμογή τον περασμένο Μάιο και βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, επομένως δεν υπάρχουν επαρκή δεδομένα για αξιολόγηση. Το πρόγραμμα αναμένεται να επαναρχίσει προσεχώς, καθώς είχε προσωρινά διακοπεί κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι χρειάζεται χρόνος μέχρι να αποσταλούν αξιόπιστα στοιχεία στην Eurostat και να ενσωματωθούν στους ευρωπαϊκούς δείκτες.
Το Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου, όταν τελικά συσταθεί, θα διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο στον συντονισμό όλων αυτών των προγραμμάτων και στην παρακολούθηση των αποτελεσμάτων τους. Παράλληλα, θα συμβάλει στη δημιουργία ενιαίων πρωτοκόλλων πρόληψης και θεραπείας και θα ενισχύσει τη συνεργασία με τα δημόσια και ιδιωτικά κέντρα υγείας. Ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία του Ινστιτούτου θα είναι το Αρχείο Καρκίνου, στο οποίο καταγράφονται εδώ και δεκαετίες όλα τα περιστατικά καρκίνου στην Κύπρο, ανεξάρτητα από τη μορφή ή το στάδιο διάγνωσης. Μέσα από αυτή τη βάση δεδομένων υπάρχει ήδη μια ολοκληρωμένη εικόνα για την επιδημιολογία της νόσου στη χώρα και τη θέση της σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη.
Η δημιουργία ενός τέτοιου Ινστιτούτου θεωρείται καθοριστικής σημασίας για τη χάραξη εθνικής στρατηγικής κατά του καρκίνου και για τη διαμόρφωση πολιτικών βασισμένων σε επιστημονικά τεκμηριωμένα δεδομένα. Οι ειδικοί υπογραμμίζουν ότι η Κύπρος διαθέτει το ανθρώπινο δυναμικό και τις υποδομές για να πρωτοπορήσει σε επίπεδο πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης, αρκεί να υπάρξει καλύτερος συντονισμός και αξιοποίηση των υφιστάμενων δομών. Με τη λειτουργία του Ινστιτούτου αναμένεται να ενισχυθεί η συνεργασία όλων των εμπλεκομένων φορέων, από τα δημόσια νοσοκομεία μέχρι τα ερευνητικά κέντρα, με κοινό στόχο την περαιτέρω μείωση της θνησιμότητας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών.
