Επιστολή προς τον Επίτροπο Διεύρυνσης της ΕΕ Γιοχάνες Χαν απέστειλε ο Έλληνας Υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς με αφορμή πρόσφατες ψευδείς δηλώσεις του πρώτου, όπως σημειώνεται στην ανακοίνωση του υπουργείου Εξωτερικών, περί ενός ανύπαρκτου ζητήματος μεταξύ Ελλάδας και Αλβανίας.
Στην επιστολή του ο κ. Κοτζιάς τονίζει ότι είναι ανησυχητικό και αντίθετο με τη λειτουργία της ότι η Επιτροπή, εσκεμμένα ή όχι, υπονομεύει μια διαδικασία σε εξέλιξη, η οποία έχει ξεκινήσει με πρωτοβουλία του Υπουργού Εξωτερικών χώρας-μέλους. Επιπλέον, επισημαίνει ο κ. Κοτζιάς, δεδομένου ότι αυτή η εν εξελίξει διαδικασία αποσκοπεί στη βελτίωση των ελληνοαλβανικών σχέσεων -έναν στόχο που φαινομενικά μοιράζεται πλήρως και η Επιτροπή- προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι, αντί να τον υποστηρίξει, η Επιτροπή δημιουργεί εμπόδια στην περαιτέρω υλοποίησή του.
Ο Υπουργός Εξωτερικών καθιστά σαφές πως για την Ελλάδα δεν θα υπάρξει ποτέ «τσαμικό ζήτημα»: «Δράττομαι της ευκαιρίας να επαναλάβω, για μια ακόμη φορά, τη σταθερή θέση μας σε αυτό το ζήτημα. Για την Ελλάδα, δεν υπάρχει "τσαμικό ζήτημα". Ως εκ τούτου, δεν υπήρξε ποτέ και δεν θα υπάρξει ποτέ ένα τέτοιο θέμα για την ελληνική αλβανική ατζέντα». Ο κ. Κοτζιάς εγκαλεί την Επιτροπή διότι τοποθετήθηκε επί του ζητήματος με έναν «τέτοιο ανεύθυνο και επιπόλαιο τρόπο, δηλαδή χωρίς προηγούμενη διαβούλευση ή ενδελεχή έρευνα και εξέταση του θέματος, πολλώ δε μάλλον όταν οι θέσεις μας είναι γνωστές τόσο σε εσάς αλλά και στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης». Η στάση αυτή «δεν συμπίπτει ούτε με τον ρόλο της Επιτροπής ούτε με τη λειτουργία της».
Παράλληλα, ο κ. Κοτζιάς προειδοποιεί πως «εάν η Επιτροπή υιοθετούσε τα εθνικιστικά επιχειρήματα εκείνων που επιμένουν στην επαναφορά ενός ανύπαρκτου ζητήματος, αυτό θα ισοδυναμούσε με αποδοχή μιας ρεβιζιονιστικής αφήγησης της ευρωπαϊκής ιστορίας, η οποία θα αποτελούσε καύσιμο αλυτρωτισμού και θα επανέφερε σε πολλά μέρη της ηπειρωτικής Ευρώπης στο προσκήνιο θέματα που έχουν αμετάκλητα επιλυθεί αμέσως μετά τον Β` Παγκόσμιο Πόλεμο».
Ο Υπουργός Εξωτερικών καλεί τον επίτροπο Χαν αλλά και την Επιτροπή συνολικά να επανέλθουν με διορθωτικά βήματα. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό, προσθέτει, να μην υπάρξει «οποιαδήποτε παρόμοια παραπλανητική αναφορά στην έκθεση προόδου για την Αλβανία», καθώς αυτό θα είχε «πολύ σοβαρές επιπτώσεις στις σχέσεις μας».
Κλείνοντας την επιστολή του, ο κ. Κοτζιάς καλεί την Αλβανία να φανεί αντάξια του καθεστώτος μιας υποψήφιας για ένταξη χώρας: «Η Αλβανία πρέπει να παραμείνει προσηλωμένη στις ευρωπαϊκές μεταρρυθμίσεις. Κατά συνέπεια, η σταθερή, ολοκληρωμένη και περιεκτική εφαρμογή και των πέντε βασικών προτεραιοτήτων είναι ζωτικής σημασίας για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Αυτό είναι σημαντικό όχι μόνο για τη συνολική θεσμική μεταμόρφωση της χώρας και την καλύτερη ευθυγράμμισή της με το κεκτημένο της Ε.Ε., αλλά και για την ίδια την αξιοπιστία της διαδικασίας διεύρυνσης».
Υπενθυμίζεται ότι Τσάμηδες ήταν μουσουλμανικός πληθυσμός που κατοικούσε στην περιοχή της Ηπείρου, που εκτείνεται κατά μήκος της ακτής ανάμεσα στις εκβολές του ποταμού Αχέροντα και μέχρι το Βουθρωτό και ανατολικά μέχρι τους πρόποδες του όρους Ολύτσικας (Τόμαρος). Η περιοχή ταυτίζεται με τη Θεσπρωτία και ένα μικρό της τμήμα ανήκει σήμερα στην Αλβανία με κέντρο την κωμόπολη Κονίσπολη. Οι ίδιοι δήλωναν πάντα, όπως αποτυπώνεται και σε επίσημα έγγραφα των αρχών του προηγούμενου αιώνα, Αλβανοί μουσουλμάνοι και η συμβίωσή τους με το ελληνικό χριστιανικό στοιχείο στην περιοχή ήταν ανέκαθεν προβληματική με την σχετικώς αρνητική στάση του επίσημου ελληνικού κράτους απέναντί τους να την καθιστά ακόμη δυσκολότερη.
Κατά τη διάρκεια της επίθεσης της Ιταλίας κατά της Ελλάδας και στη συνέχεια της ναζιστικής κατοχής, οι ηγέτες των Τσάμηδων υπήρξαν συνεργάτες των κατακτητών και προσεταιρίσθηκαν, δια της συνεργασίας τους αυτής, και περιουσίες Ελλήνων της περιοχής ενώ εμπλέκονται άμεσα σε σειρά εγκλημάτων κατά των Ελλήνων. Στο δρόμο αυτό τους ακολούθησε και σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού. Για την εγκληματική δράση τους (1941-1944) οι επικεφαλής καταδικάσθηκαν ερήμην από το Δικαστήριο Δοσιλόγων Ιωαννίνων και οι περιουσίες τους δημεύθηκαν. Μέσα στην συγκεκριμένη συγκυρία, υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες ότι διαπράχθηκε αδικία και εις βάρος μελών της τσάμικης μειονότητας τα οποία δεν είχαν εμπλακεί στα εγκλήματα των ηγεσιών τους. Στις αρχές της δεκαετίας του `50 με σειρά νομοθετικών διαταγμάτων της ελληνικής κυβέρνησης απαλλοτριώθηκαν οι περιουσίες τους και αποδόθηκαν σε ντόπιους και άλλους νέους κατοίκους της περιοχής.
Μετά την κατάρρευση του καθεστώτος του Κόμματος Εργασίας της Αλβανίας, το θέμα των Τσάμηδων έγινε ένα από τα προσφιλέστερα τόσο στην εσωτερική πολιτική σκηνή της Αλβανίας όσο και στην εξωτερική της πολιτική. Το Μάρτιο του 1991 ιδρύθηκε ο «Πολιτικός-Πατριωτικός Σύλλογος «Τσαμουριά» (Camëria), με κύριο σκοπό την αναγνώριση και η υπεράσπιση των δικαιωμάτων των Τσάμηδων. Οι Τσάμηδες έχουν ιδρύσει κόμματα το ένα συμμετέχει στη σημερινή κυβέρνηση- ενώ ο «Σύνδεσμος της Τσαμουριάς» δημιούργησε 100μελή "εξόριστη" βουλή, η οποία έγινε μέλος της «οργάνωσης υπο-αντιπροσωπευμένων λαών» του ΟΗΕ το 1995. Διατείνονται επίσης ότι έχουν δημιουργήσει τον απελευθερωτικό στρατό της Τσαμουριάς «με σκοπό την απελευθέρωση των εδαφών που τους ανήκουν»!
Το 1994 η αλβανική βουλή καθιέρωσε ομόφωνα την 27η Ιουνίου κάθε έτους ως «ημέρα Γενοκτονίας των Τσάμηδων». Με βάση το σύλλογο «Τσαμουριά» η συνολική αξία των περιουσιών στο τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν 340 εκατομμύρια δολάρια, η οποία με την σημερινή αξία υπολογίζεται στα 2,5 δισεκατομμύρια δολάρια.
Τον Φεβρουάριο του 2016 οργανώσεις Τσάμηδων από την Αλβανία και τις ΗΠΑ κατέθεσαν στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης φάκελο για τις διεκδικήσεις τους από την Ελλάδα, τόσο σε επίπεδο αποζημιώσεων όσο και σε επίπεδο εδαφικό.
